„Czyste Powietrze” – banki włączają się do programu NFOŚiGW – rozmowa z Piotrem Woźnym

- W komunikacie prasowym NFOŚiGW z 30 kwietnia br. położono nacisk na cel, jakim jest przyspieszenie realizacji programu „Czyste Powietrze”. Program w ostatnim czasie przeszedł liczne zmiany. Czy zmiany te wpływają na cele, jakie obecnie NFOŚiGW chce osiągnąć, uwzględniając wnioski wynikające z pierwszych dwóch lat funkcjonowania programu, np. w zakresie dość skomplikowanych procedur składania wniosków?

Dwa lata temu startowaliśmy z punktu zero. A teraz mamy ulgę termomodernizacyjną i rządowy program „Czyste Powietrze”, który ma na celu wymianę 3 mln nieefektywnych źródeł ciepła znajdujących się w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, które odpowiadają w dużej mierze za emisję pyłów i innych zanieczyszczeń do atmosfery w Polsce. Program daje również możliwość termomodernizowania takich budynków. Jest pierwszym ogólnokrajowym programem w takim zakresie i to z budżetem o ogromnej wartości 103 mld zł (na lata 2018-2029).

Głównym celem dokonanych w ostatnim czasie zmian programu „Czyste Powietrze” było wprowadzenie ułatwień i uproszczeń procedur ubiegania się o dofinansowanie oraz zwiększenie liczby partnerów i beneficjentów programu. Usprawnienie programu ma skutkować usunięciem tzw. wąskich gardeł, które udało się zidentyfikować w ciągu niespełna półtora roku od jego uruchomienia. Wprowadzone zmiany powinny wpłynąć na znaczące przyspieszenie wymiany tzw. kopciuchów.

Nowa wersja programu obowiązuje od 15 maja 2020 r. Od tego dnia prowadzony jest nabór wniosków o dotację na wymianę przestarzałych kotłów na nowe niskoemisyjne oraz ocieplenie domów na podstawie zmienionego uproszczonego formularza wniosku o dofinansowanie, tak aby jego wypełnienie zajmowało możliwie najmniej czasu i wymagało złożenia jedynie niezbędnych załączników. Program został zmieniony w ten sposób, aby jak najlepiej dostosować go do potrzeb beneficjentów oraz jak najwięcej osób mogło z niego skorzystać.

Najważniejsze zmiany w programie „Czyste Powietrze” to:

1.     uproszczenie zasad przyznawania dotacji

Uproszczenie polega przede wszystkim na odejściu od weryfikacji wysokości dochodu przez wojewódzkie fundusze ochrony środowiska. Za wydawanie zaświadczeń potwierdzających prawo do zwiększonego dofinansowania w programie oraz udzielanie pożyczek będą odpowiadać teraz gminy. 

Rozszerzenie zadań gmin o wydawanie zaświadczeń nastąpi po przeprowadzeniu – realizowanych już przez Ministerstwo Klimatu – zmian legislacyjnych.

Beneficjenci zostali podzieleni na dwie grupy uprawnione do dofinansowań o różnej wysokości:

1) Podstawowe dofinansowanie otrzymają osoby mające roczny dochód nieprzekraczający 100 000 zł;

2) Podwyższony poziom dofinansowania dotyczy osób, które będą miały ww. zaświadczenia z gmin i których przeciętny miesięczny dochód na jednego członka ich gospodarstwa domowego nie przekracza kwoty:

• 1400 zł netto w gospodarstwie wieloosobowym,
• 1960 zł netto w gospodarstwie jednoosobowym.

3) Przewidywane jest również wprowadzenie w programie trzeciej grupy dofinansowania – o najwyższej intensywności dofinansowania – w ramach programu „StopSmog” realizowanego we współpracy z gminami. 

Gminy będą mogły uzyskać dotację na ten cel ze środków Funduszu Termomodernizacji i Remontów, finansującą 70% kosztów przedsięwzięć w zakresie wymiany przestarzałych kotłów oraz ocieplenia domów najmniej zamożnym i najbardziej potrzebującym wsparcia mieszkańcom tych gmin. Pozostała część stanowić będzie wkład gminy. W efekcie mieszkańcy otrzymają 90-100% dofinansowania kosztów termomodernizacji.

2.     skrócenie czasu rozpatrywania wniosków

Dzięki uproszczeniu wniosku i zmniejszeniu liczby dokumentów do oceny termin rozpatrywania wniosku o dofinansowanie został skrócony z 90 do 30 dni. 

3.     uproszczenie wniosku o dotację

Nowa wersja wniosku o dofinansowanie przygotowana została w oparciu o zastrzeżenia i uwagi zgłaszane do jego poprzedniej wersji. Uproszczony został wniosek aplikującego o środki finansowe. Wnioskodawca poświęci mniej czasu na jego wypełnienie. Zrezygnowano z konieczności podawania we wniosku informacji technicznych, których uzupełnianie sprawiało wnioskodawcom problemy na etapie jego wypełniania. Zrezygnowano także z konieczności przedkładania dokumentów dotyczących wysokości dochodów. Wystarczające jest złożenie wskazanych we wniosku oświadczeń oraz przechowanie do ewentualnej kontroli realizacji przedsięwzięcia dokumentów, na podstawie których wskazano dochody do wniosku.

4.     możliwość składania wniosków online

Na rządowym portalu gov.pl przygotowana została podstrona dedykowana programowi „Czyste Powietrze”. W pierwszej fazie naboru – wnioskodawcy znajdą tam linki do generatorów wojewódzkich funduszy ochrony środowiska, a następnie – na przełomie maja i czerwca – planowana jest możliwość składania e-wniosków na gov.pl.

5.     włączenie banków do programu

Rozszerzenie sieci dystrybucji programu „Czyste Powietrze” było dla nas priorytetem. Już we wrześniu ubiegłego roku zaprosiliśmy banki do rozmów i szerokiej współpracy przy „Czystym Powietrzu”, czego efektem jest podpisane 30 kwietnia br. porozumienia ze Związkiem Banków Polskich dla przyspieszenia realizacji programu oraz efektywnego wykorzystania kredytu bankowego z dotacją przez właścicieli domów jednorodzinnych.

Trwają prace nad szczegółową ofertą produktów umożliwiających finansowanie kosztów kwalifikowanych przedsięwzięć związanych z wymianą przestarzałych pieców oraz ociepleniem domów. Naszą ambicją jest uruchomienie od września  br. szeroko dostępnej  akcji kredytowej na cele antysmogowe.

6.    włączenie JST (gmin) do programu

Sieć dystrybucji programu uzupełniona została również przez włączenie w jego realizację jednostek samorządu terytorialnego – aktualnie podpisano 658 porozumień z gminami. To gminy najlepiej znają potrzeby swoich mieszkańców oraz posiadają wiedzę, kto może skorzystać i z jakiej formy pomocy.

W ramach zmian programu „Czyste Powietrze” wprowadzono nowe zadania dla gmin:

• wydawanie zaświadczeń potwierdzających prawo do zwiększonego dofinansowania,
• pomoc wnioskodawcom w złożeniu wniosku,
• możliwość udzielania pożyczek osobom uprawnionym do zwiększonego dofinansowania (ze środków udostępnionych przez NFOŚiGW dla wojewódzkich funduszy z przeznaczeniem na pożyczki dla beneficjentów),
• możliwość łączenia dotacji z programów gminnych z dotacją w programie „Czyste Powietrze”.

7.     integracja z programem „Mój Prąd”

Ważną zmianą w programie „Czyste Powietrze” jest także integracja z programem „Mój Prąd” przez możliwość uzyskania dotacji również na montaż instalacji fotowoltaicznej, bez konieczności składania dwóch osobnych wniosków.

8.     powiązanie poziomu dotacji z efektem ekologicznym (bonus za niskoemisyjność i odnawialność)

Premiowane będą te inwestycje, które są rozwiązaniami bezemisyjnymi (pod względem niskiej emisji) i umożliwiają redukcję emisji CO2. Najwyższe dofinansowanie będzie przyznawane dla inwestycji optymalnych z punktu widzenia celów powietrzno-klimatycznych, tj. łączna instalacja pompy ciepła oraz instalacji fotowoltaicznej.

9.     dotacje na termomodernizację dla tych, którzy wymienili już źródło ciepła

W nowej wersji programu istnieje możliwość otrzymania dofinansowania na termomodernizację w przypadku osób, które mają już wymienione źródło ciepła na nisko/zeroemisyjne (do 10 tys. zł, a w przypadku osób uprawnionych do zwiększonego poziomu dofinansowania – do 15 tys. zł na realizację zadań związanych z ociepleniem budynku oraz wymianą stolarki okiennej i drzwiowej).

10.  możliwość finansowania przedsięwzięć rozpoczętych (a nawet już zakończonych)

Będzie można finansować przedsięwzięcia rozpoczęte do 6 miesięcy przed złożeniem wniosku o dofinansowanie, przy czym data ich rozpoczęcia nie może być wcześniejsza niż 15 maja 2020 r. Zmieniona wersja programu umożliwia także wsparcie inwestycji już zakończonych.

-  Akcja kredytowa na cele antysmogowe z udziałem banków zostanie uruchomiana już we wrześniu br. Jakie prace są aktualnie prowadzone w zakresie uruchomienia tej akcji? 

Dla przyspieszenia realizacji programu przez włączenie banków w jego wdrażanie 30 kwietnia 2020 r. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarski Wodnej oraz Związek Banków Polskich podpisali porozumienie o współpracy dla potrzeb stworzenia warunków do udziału banków w finansowaniu przedsięwzięć realizowanych w ramach „Czystego Powietrza”.

Celem współpracy jest wspólne przygotowanie warunków udziału banków w finansowaniu przedsięwzięć realizowanych w ramach programu, a następnie wspólne monitorowanie i optymalizacja tych warunków dla potrzeb zapewnienia możliwie najszerszego włączenia się sektora bankowego we wsparcie beneficjentów programu „Czyste Powietrze”. 

W ramach prac grup roboczych podjęte zostały określone w porozumieniu działania, w tym wypracowanie szczegółowych warunków umowy współpracy w zakresie programu, która będzie zawierana między NFOŚiGW/WFOŚiGW a bankiem. Umowa będzie uwzględniać wypracowane przez grupy robocze procedury, formy dokumentów, zasady komunikacji oraz monitorowania i promocji.

Zakłada się, że działania podjęte w ramach porozumienia powinny w najbliższym czasie zostać sfinalizowane, a banki podejmujące współpracę w ramach programu wprowadzą do swojej oferty kredyty dedykowane dla programu, w terminie określonym w zawieranej z nimi umowie o współpracy. 

- Jakie działania dotychczas podjął Fundusz, aby przygotować warunki do oferowania przez banki produktów umożliwiających finansowanie? Czy to nie będzie powodowało dalszego wydłużenia procesu efektywnego wsparcia finansowego?

Stworzone zostały warunki do włączenia banków w realizację programu przez dokonanie stosowanych zmian w programie „Czyste Powietrze”. Określone zostały zasady i warunki udzielania dofinansowania w formie dotacji z przeznaczeniem na częściową spłatę kapitału kredytu. Prowadzone były wspólne prace warsztatowe w gronie ZBP, banków, Banku Światowego oraz NFOŚiGW, które pozwoliły na precyzyjne zdefiniowanie wzajemnych oczekiwań, których spełnienie pozwoli wprowadzić na rynek bankowe instrumenty finansowe wspierające program „Czyste Powietrze” i walkę ze smogiem.

Kwestie wymagające dokonania technicznych i proceduralnych uzgodnień między stronami zostały określone w porozumieniu zawartym w dniu 30 kwietnia pomiędzy ZBP i NFOŚiGW. Trwa szczegółowe ustalenie tych kwestii.

- Jak banki spółdzielcze mogą się już dziś przygotowywać do działań, aby – z punktu widzenia informacyjnego – móc skuteczniej zachęcać do korzystania z tej formy wsparcia polityki w zakresie czystego powietrza?

W ramach realizacji wspomnianego porozumienia powołano pięć grup roboczych, przygotowujących szczegółowe rozwiązania i dokumenty niezbędne do uruchomienia i realizacji „ścieżki bankowej”:

a) podgrupa ds. wypracowania projektu umowy z bankami, który to projekt będzie uwzględniał uzgodnione procedury obsługi beneficjentów przez banki w tym uzgodnienia ostatecznego kształtu wniosku o dotacje, 

b) podgrupa ds. funkcjonalności platformy obsługi programu „Czyste Powietrze”,

c) podgrupa ds. zasad funkcjonowania gwarancji, 

d) podgrupa ds. komunikacji i promocji,

e) podgrupa ds. szkoleń (dla trenerów i szkoleniowców).

Celem prac jest przygotowanie procedur obsługi przez banki wniosku beneficjenta o dotację przeznaczonego na częściową spłatę kapitału kredytu. Wniosku, który został dostosowany do specyfiki obrotu bankowego i który będzie składany za pośrednictwem banku wraz z wnioskiem o kredyt umożliwiając dofinansowanie w celu realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego.

W pracach tych grup biorą udział przedstawiciele ZBP oraz banków zainteresowanych podjęciem współpracy w zakresie realizacji programu „Czyste Powietrze”. Koordynacją prac sektora bankowego zajmuje się ZBP.

- Czy Fundusz podejmie się przygotowania zwięzłego i zrozumiałego dla potencjalnego beneficjenta przewodnika na temat zakresu rzeczowego programu, aby usprawnić komunikację między beneficjentem, bankiem, a także Funduszem?

Narodowy Fundusz uruchomił nowe narzędzia komunikacji umożliwiające korzystanie z programu „Czyste Powietrze”. NFOŚiGW, wspólnie z Ministerstwem Klimatu oraz Polskim Alarmem Smogowym, prowadzi cykl webinariów #AkademiaCzystegoPowietrza dla instalatorów, doradców energetycznych i firm z branży budowlanej, na temat nowych zasad dofinansowania inwestycji w ramach programu „Czyste Powietrze” wraz z prezentacją uproszczonego wniosku o dotację oraz szkolenia z nowoczesnych technik grzewczych i termomodernizacji budynków czy obowiązujących przepisów prawnych. 

Nasze kompendium wiedzy skierowane jest do wszystkich podmiotów doradzających beneficjentom programu „Czyste Powietrze” i wykonujących inwestycje w wymianę starego pieca, termomodernizację domu czy przydomową fotowoltaikę. Zaplanowano łącznie kilkanaście webinariów, aż do lipca br. Będzie się można na nie rejestrować na stronie NFOŚiGW lub obejrzeć na naszym kanale YouTube, prezentacje i szkolenia można też znaleźć na stronie czystepowietrze.gov.pl.

- W kwestii poprawy jakości powietrza w Polsce jest wciąż wiele do zrobienia. Jakie są dalsze plany związane z rozwojem zakresu programu „Czyste Powietrze”? Czy Fundusz np. rozważa formy finansowego wsparcia np. wymiany starych, „trujących” samochodów na nowe, spełniające normy czystości spalin i/lub popieranie polityki ograniczenia importu starych samochodów z silnikami Diesla?

Sprawa „trujących” samochodów to inne zadanie. W „Czystym Powietrzu” skupiamy się na wymianie „trujących” kopciuchów i na łatwiejszym dostępie do programu dla Polaków. Tym będziemy zajmowali się w najbliższych miesiącach. Jednym z takich działań jest niedawno przeprowadzony przez nas eksperyment. To pilotaż, który zrealizowaliśmy z władzami gmin Zabierzów (Małopolska) i Wilkowice (Śląsk). Dwumiesięczny test był realizowany od 7 stycznia do 7 marca br. Konsultanci „Czystego Powietrza” pomagali w wypełnianiu i składaniu wniosków do właściwych wojewódzkich funduszy ochrony środowiska (Kraków i Katowice). Efekt to aż 262 złożone wnioski o dofinansowanie, czyli więcej niż mieszkańcy tych gmin złożyli samodzielnie w ciągu 1,5 roku (184). Ale nie tylko o liczby chodzi. Najważniejszą korzyścią dla ludzi i środowiska będzie większa liczba zielonych kropek w obwarzanku Krakowa i na mapie Śląska. Rekomendacje z tego testu posłużą nam do optymalizacji sposobu udziału jednostek samorządu terytorialnego we wdrażaniu „Czystego Powietrza”.

- Dziękuję za rozmowę.