#zostańwdomuzGBS: Know-how pod kluczem
Know-how pod kluczem
Szybki proces decyzyjny, większa elastyczność, lepsza znajomość rynku lokalnego – to tylko niektóre z zalet banków spółdzielczych wymieniane przez odbiorców ich usług. Mają one swe źródło w procedurach, analizach rynku, polityce wewnętrznej oraz tzw. know-how. Niezależnie od tego, czy mowa o bankach komercyjnych czy też o bankach spółdzielczych, dla działalności każdego z nich istotne znaczenie mają informacje określane mianem „tajemnicy przedsiębiorstwa” lub często jeszcze – „tajemnicy handlowej”. Banki nie tylko odpowiadają wobec swoich klientów za zachowanie ich prawnie chronionych tajemnic, ale powinny dbać także o to, aby objąć poufnością, niepodlegające ujawnieniu, odpowiednie informacje o samym banku i jego funkcjonowaniu. To właśnie one wpływają na indywidualny charakter podmiotu oraz jego zdolność do skutecznego konkurowania na wybranym rynku. Wymagają nie tylko odpowiedniego zdefiniowania, ale również właściwej ochrony.
Dynamiczny proces usprawniania działalności banków spółdzielczych, wprowadzanie nowych sposobów komunikowania się z klientami (Internet Banking czy SMS Banking), a tym samym korzystanie z usług podmiotów zewnętrznych administrujących odpowiednimi systemami lub świadczących usługi dodatkowe, mających dostęp do informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, wymagają odpowiedniego uregulowania zobowiązań tych podmiotów do zachowania poufności.
Banki spółdzielcze mają swoje Kodeksy Etyki czy też Kodeksy Dobrych Praktyk, ale często są one skierowane do węższego grona (np. pracowników banków). Istotne jest natomiast, aby również w relacjach z partnerami biznesowymi odpowiednio uregulować obowiązki zachowania poufności, a wszelkie naruszenia w tym zakresie usankcjonować.
Jakie informacje stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa?
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jednolity: Dz. U. z 2018 r., poz. 419): Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.
Definicja tajemnicy przedsiębiorstwa została zmodyfikowana ustawą z dnia 5 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i niektórych innych ustaw, która weszła w życie z dniem 4 września 2018 r., wdrażając dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskaniem, wykorzystaniem i ujawnieniem. Nowelizacja miała na celu wzmocnienie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa, jednak pojawiły się już pierwsze głosy środowisk prawniczych wskazujące, że dokonane zmiany niekoniecznie przysłużą się przedsiębiorcom.
Dla porównania, dotychczasowa definicja tajemnicy przedsiębiorstwa brzmiała następująco: Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności (art. 11 ust. 4 ustawy w brzmieniu sprzed nowelizacji).
Już z pobieżnej analizy obu przepisów wynika, że nowelizacja doprecyzowała przesłankę powszechnej dostępności informacji. Wcześniej o tajemnicy przedsiębiorstwa mówiło się w odniesieniu do informacji nieujawnionej do wiadomości publicznej. Nowelizacja natomiast precyzuje krąg osób, jakim informacja ma być nieznana, odnosząc ten wymóg do osób zajmujących się tym rodzajem informacji, a więc z założenia dokładającym większej staranności w celu ich pozyskania. Zwraca uwagę również doprecyzowanie, że chodzi o informacje zarówno w całości, jak i w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów.
Taka zmiana wydaje się zasadna, ponieważ niektóre informacje same w sobie (np. imię i nazwisko) nie są co do zasady uznawane za informacje poufne, natomiast w zestawieniu np. z informacją o fakcie dysponowania osobą o określonym imieniu i nazwisku oraz wykształceniu przez daną firmę informacja taka może mieć wartość gospodarczą i być oceniania w kategoriach tajemnicy przedsiębiorstwa. Zaostrzony został również wymóg podjęcia działań w celu zachowania poufności danych poprzez wskazanie, że mają one być podjęte „przy zachowaniu należytej staranności”.
Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów, aby określoną informację można było uznać za tajemnicę przedsiębiorstwa, musi ona spełnić łącznie następujące przesłanki:
- informacja należy do jednej z kategorii informacji: technicznych, technologicznych, organizacyjnych przedsiębiorstwa lub innych informacji posiadających wartość
gospodarczą, - jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze elementów nie jest powszechnie znana osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie jest łatwo
dostępna dla takich osób, - uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nią podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.
Każdy przedsiębiorca, również bank, powinien przeprowadzić analizę, które z posiadanych przez niego informacji nie powinny być dostępne dla nieograniczonego kręgu osób (analiza ta powinna zostać przeprowadzona z uwzględnieniem szczególnych unormowań prawnych obligujących banki do ujawniania określonych kategorii informacji). Przy tym należy zaznaczyć, że art. 11 ust. 2 ustawy nie wprowadza zamkniętego katalogu informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, wskazując obok informacji technicznych, technologicznych i organizacyjnych również inne informacje, o ile posiadają one wartość gospodarczą. Po zdefiniowaniu informacji poufnych należy podjąć odpowiednie kroki w celu utrzymania ich w poufności.
Mowa tu o działaniach o charakterze prawnym i technicznym. Do tej pierwszej kategorii zalicza się przykładowo: zawieranie odrębnych umów o zachowaniu poufności, umieszczanie w umowach zusługodawcami, potencjalnymi kontrahentami postanowień dotyczących zachowania poufności, wdrażanie procedur wewnętrznych określających postępowanie z informacjami poufnymi. Wśród środków technicznych wymienia się: zabezpieczenia fizyczne w postaci przechowywania danych poufnych na serwerach z ograniczonym dostępem (hasła dostępu), stosowanie zabezpieczeń IT, konieczność posiadania identyfikatorów (plakietek) umożliwiających dostęp do biura, przechowywanie dokumentów poufnych w zamykanych szafkach czy też hasłowanie korespondencji mailowej. Należy wskazać, że niepodjęcie działań mających na celu utrzymanie informacji w poufności, spowoduje, że nawet jeśli dana informacja będzie miała wartość gospodarczą i nie będzie powszechnie znana, to nie będzie ją można uznać za tajemnicę przedsiębiorstwa. Tym samym nie będzie korzystała z ochrony na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Jakie przykładowe informacje mogą być uznane za tajemnicę przedsiębiorstwa?
Ocena, czy dana informacja stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa wymaga jej indywidualnego badania, jednak praktyka pokazuje, że pewne rodzaje informacji z reguły są uznawane za korzystające z ochrony. Przykładowo tajemnicą przedsiębiorstwa mogą być objęte informacje zawarte w zestawieniach klientów, poufnych cennikach, odnoszące się do potrzeb klientów w zakresie danej branży lub rynku lokalnego, informacje o prowadzonych negocjacjach i ich przebiegu, prognozy i plany sprzedaży produktów, informacje uzyskane podczas badania klientów, programy kampanii promocyjnych, informacje o kontrahentach, usługodawcach, współpracownikach i warunkach współpracy, prowadzone statystyki, wewnętrzne procedury (w tym oceny jakości usług, systemy organizacji pracy, biznes plany, zabezpieczenia techniczne i programy IT stosowane przez dany podmiot), szeroko rozumiane „know-how”, plany i kierunki rozwoju. Z pewnością banki dysponują większością z wymienionych informacji, dlatego nie bez znaczenia dla ich działalności pozostaje objęcie
ich tajemnicą przedsiębiorstwa i odpowiednie zabezpieczenie przed ujawnieniem.
Banki, w tym banki spółdzielcze, w związku z ich rozwojem, będą znajdowały się w sytuacjach, gdy konieczne będzie udostępnienie podmiotom zewnętrznym informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Do takiego udostępnienia może przykładowo dochodzić w sytuacjach zbywania pakietów wierzytelności, świadczenia przez podmioty zewnętrzne usług informatycznych, kadrowych, promocyjnych, zamawiania dostaw, zlecenia
sporządzenia opracowań, badań rynku czy statystyk.
Niejednokrotnie wyniki badań rynku przeprowadzone na potrzeby danego banku, a odnoszące się do struktury jego klienteli, zainteresowania poszczególnymi produktami itp., mogą same w sobie stanowić dla banku informację o wartości gospodarczej. Informacje o systemach zabezpieczeń banku czy jego zamierzeniach inwestycyjnych, w przypadku ich ujawnienia, mogą przynieść znaczne szkody. Również w relacjach z innymi instytucjami finansowymi istotne jest wzajemne poszanowanie tajemnicy handlowej. Ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa przez podmioty zewnętrzne może prowadzić nie tylko do naruszenia tajemnicy handlowej banku, ale przy okazji do nieuprawnionego naruszenia tajemnic prawnie chronionych, należących do podmiotów
obsługiwanych przez bank.
Każde ujawnienie informacji o wartości gospodarczej może prowadzić do osłabienia pozycji konkurencyjnej. Dlatego tak ważne jest odpowiednie zakwalifikowanie i zabezpieczenie informacji przed ich ujawnieniem. W celu minimalizacji ryzyka, w umowach o zachowaniu poufności wprowadza się często kary umowne w związku z naruszeniem obowiązku nieujawnienia informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, odpowiednio reguluje się również okres, przez jaki kontrahent lub partner biznesowy jest zobowiązany do zachowania informacji w tajemnicy. Wskazuje się również przypadki, w których ujawnienie informacji nie będzie stanowiło naruszenia.
Czego nie wolno?
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, w znowelizowanym art. 11 ust. 1 wskazuje, że: Czynem nieuczciwej konkurencji jest ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Jednocześnie precyzuje, w jakich sytuacjach działania te stanowią czyn nieuczciwej konkurencji. I tak:
- Pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi i wynika z nieuprawnionego dostępu, przywłaszczenia, kopiowania dokumentów, przedmiotów, materiałów, substancji, plików elektronicznych obejmujących te informacje lub umożliwiających wnioskowanie
o ich treści, - Wykorzystanie lub ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności gdy następuje bez zgody uprawnionego do korzystania z informacji ub rozporządzania nimi i narusza obowiązek ograniczenia ich wykorzystywania lub ujawniania wynikający z ustawy, czynności prawnej lub z innego aktu albo gdy zostało dokonane przez osobę, która pozyskała te informacje, dokonując czynu nieuczciwej konkurencji,
- Ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi czyn nieuczciwej konkurencji także wówczas, gdy w chwili ich ujawnienia, wykorzystania lub pozyskania osoba wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć, że informacje zostały pozyskane bezpośrednio lub pośrednio od tego, kto wykorzystał lub ujawnił je w okolicznościach określonych w pkt a),
- Wykorzystywanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa polegające na produkowaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu, a także przywozie, wywozie i przechowywaniu w tych celach towarów stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, jeżeli osoba dokonująca wskazanej czynności wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła wiedzieć o tym, że właściwości towarów, w tym estetyczne lub funkcjonalne, proces ich wytwarzania lub zbywania zostały w znacznym stopniu ukształtowane w następstwie czynu uzyskania, wykorzystania lub pozyskania informacji, dokonanego w okolicznościach określonych w pkt a).
Co nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji?
Za czyn nieuczciwej konkurencji nie jest uważane:
- Pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli nastąpiło w wyniku niezależnego odkrycia lub wytworzenia albo obserwacji, badania, rozłożenia na części, testowania przedmiotu dostępnego publicznie lub posiadanego zgodnie z prawem przez osobę, która pozyskała informacje i której uprawnienie do pozyskania informacji nie było ograniczone w chwili ich pozyskania,
- Ujawnienie, wykorzystanie lub pozyskanie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, gdy nastąpiło w celu ochrony uzasadnionego interesu chronionego prawem, w ramach korzystania ze swobody wypowiedzi lub w celu ujawnienia nieprawidłowości, uchybienia, działania z naruszeniem prawa dla ochrony interesu publicznego, lub gdy ujawnienie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa wobec przedstawicieli pracowników w związku z pełnieniem przez nich funkcji na podstawie przepisów prawa było niezbędne dla prawidłowego wykonywania tych funkcji.
Co grozi za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa?
W większości umów o zachowaniu poufności przedsiębiorcy (w tym banki zawierające umowy z potencjalnymi współpracownikami, z kontrahentami itp.) przewidują kary umowne za naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa. Z reguły jednak zastrzegają sobie również uprawnienie do dochodzenia (na zasadach ogólnych) odszkodowania przewyższającego kary umowne, o ile szkoda swym rozmiarem przekroczy zastrzeżone kary.
Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje zarówno odpowiedzialność cywilną, jak i odpowiedzialność karną (czyny ścigane na wniosek pokrzywdzonego) z tytułu dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, w tym związanego z naruszeniem tajemnicy przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony czynem nieuczciwej konkurencji, na gruncie cywilnoprawnym, może dochodzić: zaniechania niedozwolonych działań, usunięcia skutków niedozwolonych działań, złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, naprawienia szkody na zasadach ogólnych, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści na zasadach ogólnych oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony, a także orzeczenia o zniszczeniu lub zaliczeniu na poczet odszkodowania wyrobów, ich opakowań, materiałów reklamowych i innych przedmiotów bezpośrednio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji.
Ponadto, w odniesieniu do czynów polegających na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa sąd, na wniosek uprawnionego, może zobowiązać pozwanego do podania do publicznej wiadomości informacji o wyroku albo treści wyroku, w oznaczony sposób i w oznaczonym zakresie, jeżeli jest to uzasadnione ze względu na okoliczności dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, w szczególności sposób dokonania czynu, wartość informacji, których dotyczył czyn, skutek czynu oraz prawdopodobieństwo dokonania czynu nieuczciwej konkurencji w przyszłości, a w przypadku, jeżeli pozwanym jest osoba fizyczna – jeżeli dodatkowo nie sprzeciwia się temu uzasadniony interes pozwanego, w szczególności wzgląd na ochronę jego dóbr osobistych. Sposób i zakres podania do publicznej wiadomości informacji o wyroku albo treści wyroku nie może prowadzić do ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa.
Pewne modyfikacje odpowiedzialności przewiduje art. 18 ust. 4 ustawy, który w określonych okolicznościach umożliwia zamiast nakazania zaniechania niedozwolonych działań bądź usunięcia ich skutków, na wniosek pozwanego, zobowiązanie go do zapłaty na rzecz powoda stosownego wynagrodzenia, w wysokości nie wyższej niż wynagrodzenie, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z informacji, przez czas nie dłuższy niż do ustania stanu tajemnicy.
Art. 23 ustawy przewiduje odpowiedzialność karną, wskazując, iż: Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Tej samej karze podlega także ten, kto uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej, a także ten, kto ujawnia lub wykorzystuje informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, z którą zapoznał się, biorąc udział w rozprawie lub w innych czynnościach postępowania sądowego dotyczącego roszczeń z tytułu czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa albo przez dostęp do akt takiego postępowania, jeżeli w postępowaniu tym została wyłączona jawność rozprawy.
Trzymajmy zatem nasze know-how pod kluczem!
AGNIESZKA GĘBKA
Adwokat. Absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Doświadczenie zawodowe zdobywała w kancelariach adwokackich w Krakowie oraz w Warszawie. Aktualnie pracuje jako prawnik wewnętrzny w jednej z warszawskich spółek z sektora budowlanego.
PRENUMERATA "GŁOSU BANKÓW SPÓŁDZIELCZYCH" na 2020 rok
