2021: Czy banki spółdzielcze stać na zmiany? Wewnętrzne bariery rozwoju sektora bankowości spółdzielczej

Kliknij, aby powiększyć

Wystąpienie wprowadzające należało do Krystyny Majerczyk-Żabówka, Prezes Zarządu KZBS, która w słowie wstępnym wyjaśniła w jaki sposób została zaplanowana doroczna Konferencja Krajowego Związku Banków Spółdzielczych pod patronatem Narodowego Banku Polskiego.

Prezes Zarządu KZBS, że w tym roku tematyka Konferencji skupi się głównie na ograniczeniach, które – być może -  tkwią w samych bankach spółdzielczych. Zostały one określone jako bariery wewnętrzne, których usunięcie zależy tylko i wyłącznie od banków spółdzielczych. Zaproponowała szereg ważnych tematów do dyskusji, wymieniając wśród nich m.in.:

• możliwości dalszego rozwoju banków spółdzielczych (czyli lokalnych instytucji finansowych) i kierunki niezbędnych zmian w ich funkcjonowaniu w coraz bardziej zglobalizowanym i cyfrowym otoczeniu biznesowym oraz w warunkach narastającej inflacji, wdrażania projektów ESG i ich wpływu na otoczenie prawno-ekonomiczne w relacjach z klientami banków,
• wewnętrzne bariery ograniczające wprowadzanie skutecznych zmian w funkcjonowaniu banków spółdzielczych, których usunięcie zależy tylko i wyłącznie od nas samych,
• przyczyny wciąż niesatysfakcjonującego poziomu współpracy/myślenia grupowego w sektorze i realne możliwości zmiany w tym zakresie.

Prof. dr hab. Adam Glapiński, Prezes Narodowego Banku Polskiego, podzielił się kilkoma spostrzeżeniami związanymi z usuwaniem barier stojących na drodze rozwoju sektora bankowości spółdzielczej. Podkreślił że bankowość spółdzielcza stanowi ważny element sytemu bankowego. Ich bardzo ważna rolę została potwierdzona dodatkowo w okresie pandemii. Sektor mierzy się jednak z różnymi wyzwaniami, należą do nich m.in.:

• digitalizacja usług finansowych;
• niska efektywność i zawężone możliwości generowania zysków;
• nieproporcjonalnie wysoki poziom zatrudnienia w stosunku do aktywów.

Podkreślił że pozycja kapitałowa banków spółdzielczych jest korzystna, ale też zróżnicowana i w przypadku wielu banków słaba. Zapewnił, że NBP dostrzega te wszystkie wyzwania i dyskutuje o nich w ramach Komitetu Stabilności Finansowej. Komitet przeprowadził dokładną analizę wyzwań stojących przed sektorem bankowości spółdzielczej oraz wypracował szereg rekomendacji działań których realizacja może pomóc przełamać bariery rozwoju dla banków spółdzielczych. W opinii Komitetu w celu poprawy efektywności działania bankowości spółdzielczej wskazana jest intensyfikacja procesów polegających na łączeniu się banków spółdzielczych. Prezes NBP zaznaczył że procesy łączeniowe powinny dotyczyć nie tylko słabych banków ale przede wszystkim dobrowolnych połączeń między bankami spółdzielczymi w dobrej kondycji, które chcą poprawić swoją efektywność korzystając z efektu skali i synergii. Istotną rolę w tym procesie powinny odgrywać rady banków spółdzielczych, przy aktywnym wsparciu  struktur systemów ochrony instytucjonalnej.

Podsumowując powiedział, że skuteczność prowadzonych działań zależy przede wszystkim od samego środowiska spółdzielczego, ale wymaga też udziału instytucji publicznych, w szczególności w zakresie zniesienia barier mogących ograniczyć działalność banków. Rekomendacje KSF w tym zakresie dotyczyły:

• zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych;
• pomocy bezzwrotnej udzielanej z funduszy pomocowych Systemów Ochrony Instytucjonalnej;
• umożliwienia udzielenia bankom spółdzielczym pomocy w innej formie niż finansowa, poprzez realizację projektów finansowanych ze środków pomocowych IPS;
• stosowania zasady proporcjonalności w zakresie nakładania na banki spółdzielcze obowiązków sprawozdawczych i zmian w niektórych rekomendacjach nadzorczych.

Prezes NBP zapewniał, że Komitet zwrócił się też do odpowiednich organów państwowych z apelem o dokonanie zmian dotyczących kredytów preferencyjnych, czy odpowiedniego traktowania wspólnych inicjatyw banków z punktu widzenia przepisów o konkurencji.

Paweł Flak – Associate Partner EY, w ramach serii prelekcji: „Myśleć globalnie. Czas zmian” przybliżył długookresową perspektywę globalnych wyzwań sektora bankowego będącą tłem do uwarunkowań związanych z mapą ryzyka finansowego w przyszłości.

Mówił również o tym, na ile wyzwania banków spółdzielczych wpisują się w priorytety globalnych instytucji finansowych oraz specyficznych wyzwań krajowego sektora banków komercyjnych. 

Podkreślił, że większość wyzwań dla banków spółdzielczych odpowiada priorytetom globalnych instytucji finansowych oraz specyficznych wyzwań krajowego sektora banków komercyjnych. Wskazał, że w perspektywie krótkoterminowej (1 rok) priorytetami zarządów banków będzie: ryzyko kredytowe, cyberbezpieczeństwo, przejście na procesy cyfrowe oraz w czwartej kolejności ryzyko klimatyczne. W perspektywie 5 letniej ryzyko klimatyczne postrzegane jest już jako najważniejsze,

Zaznaczył, że banki spółdzielcze mają jednak swoją specyficzną rolę w gospodarce i lokalnej społeczności, stoją zatem również przed specyficznymi dla siebie wyzwaniami. Są to m.in.:

• niska rentowność kapitału, presja na przychody odsetkowe w dotychczasowym środowisku niskich stóp procentowych;
• konsolidacja banków spółdzielczych (połączenia) jako efekt kondycji banków ale i procesów demograficznych (migracja / proces wyludnienia niektórych obszarów);
• utrzymanie pracowników i inwestycja w kompetencje;
• polityka cenowa – bankowość „za zero” w przyszłości? – konieczność zwiększania dochodów pozaodsetkowych, oferta inwestycyjna dla klienta;
• nadpłynność – wzrost zaangażowania w papiery Skarbu Państwa, niska rentowność – poszukiwanie nowych dochodów = większe ryzyko;
• kredyty mieszkaniowe – możliwości (popyt) i ryzyka (wzrost stóp procentowych);
• obciążenia operacyjne – małe, niekomplikowane instytucje – mniejsze wymagania w zakresie raportowania, ujawnień, procesów nadzorczych mogą być szansą w przyszłości;
• ryzyko ESG i zrównoważony rozwój – jak banki spółdzielcze odnajdą się w nowej roli?;
• systemy IT – automatyzacja procesów, wspólne przedsięwzięcia technologiczne nieuniknione
• współpraca z Fintechami, oferowanie nowych rozwiązań dla klientów;
• zagrożenia związane z e-commerce.

Dr hab. prof. SGH Mikołaj Pindelski w wystąpieniu pt. „Rola menedżera w kształtowaniu banku przyszłości” przedstawił m.in. wyzwania menedżera banku. Na wstępie przewrotnie zadał pytanie o to czy strategia jest w ogóle potrzebna. Wskazał jakie zagrożenia może powodować sztywne trzymanie się strategii szczególnie w obliczu zmienności otoczenia. 

W kontekście prowadzenia działalności bankowej mówił, że w przyszłości będzie miejsce jedynie dla banków – gigantów oraz niewielkich banków lokalnych zatrudniających kilka osób. Wdrożenie dyrektywy PSD2 spowodowało przejęcie najbardziej dochodowych i najciekawszych rozwiązań bankowych przez różnego typu podmioty. Banki są zatem „ogryzane” z produktów co sprawia że przestają być one rentowne i przyjmują rolę hurtowni pieniądza. Problemem banków są coraz częściej rozbudowane usługi świadczone przez podmioty nie bankowe. Banki mają również problem z budowaniem relacji z klientami oraz kreowaniem doświadczeń dla klienta. Tymczasem banki wykorzystując dobre relacje mogłyby sprzedawać dodatkowe usługi swoim klientom. Profesor SGH podkreślił, że w kontekście bieżących zmian bank spółdzielczy potrzebuje liderów-przywódców, którzy będą potrafili podejmować decyzje pomimo bardzo niepewnych warunków kreując tym samym szanse dla swoich instytucji. 

Dr Johannes Rehulka, Executive Director Association of Austrian Raiffeisenbanks odniósł się do kryzysu COVID-19 podkreślając, że podczas pandemii Raiffaisen odnotował ogromny wzrost liczby klientów, ponieważ ludzie docenili jak wiele znaczy możliwość bezpośredniego kontaktu z jego pracownikiem a nie za pośrednictwem infolinii. Klienci mogli się wówczas przekonać, że Raiffaisen oznacza stabilność i szacunek do klientów. Podkreślił również, że z jednej strony kryzys COVID-19 będzie impulsem do cyfryzacji, ale z drugiej strony nie wszystko będzie działać w przyszłości automatycznie, dlatego też doradztwo personalne nadal pozostanie bardzo ważne. 

dr Johannes Rehulka przybliżył także najważniejsze wyzwania austriackiej grupy banków spółdzielczych do których należy:

• zwiększenie obecności kobiet w zarządach, 
• pozyskiwanie młodych klientów, 
• kolejne inwestycje w cyfryzację, 
• wyzwania regulacyjne. 

Kończąc swoje wystąpienie podkreślił, że banki spółdzielcze mają 20-procentowy udział w rynku w Europie, co jest imponujące i tylko przy ścisłej współpracy na poziomie europejskim mogą zachować dobrą kondycję na przyszłość i osiągnąć sukces. Apelował również by wspólnie pielęgnować wartości spółdzielcze, współdziałanie, samopomoc i bliskość.

O to czy postawy w sektorze bankowości spółdzielczej są wewnętrzną barierą rozwoju” pytała uczestników panelu, który odbył się w ramach Konferencji prof. dr hab. Małgorzata Iwanicz-Drozdowska - Kierownik Katedry Systemu Finansowego SGH. Panel stanowił drugą część Konferencji. 

W panelu udział wzięli;

• Barbara Borowska – Prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Gnieźnie; 
• Jacek Jańczuk – Prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Czyżewie; 
• Tomasz Klimecki – Prezes Zarządu Rejonowego Banku Spółdzielczego w Lututowie; 
• Bartosz Kublik – Prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Ostrowi Mazowieckiej. 

Uczestnicy panelu wskazali, że relacje banków z ich członkami są słabe, co może być związane z ograniczeniami prawnymi. Słabością jest również poziom współpracy w ramach zrzeszeń i rola rady zrzeszenia, która ma funkcję wyłącznie opiniodawczą. Struktury zrzeszeniowe powinny być płaszczyzną, która wyrównuje szanse rozwojowe banków spółdzielczych. Czas skończyć z powielaniem rozwiązań i część funkcji przenieść na poziom zrzeszeniowy.

Zaznaczono, że banki spółdzielcze jako grupa bardzo dobrze radzą sobie przy współpracy nad projektami zdefiniowanymi odgórnie przez ustawy czy też rozporządzenia, przykładem może być tu obsługa tarcz finansowych, jednak wdrażanie innych projektów już nie przebiega tak sprawnie. Podkreślano, że środowisko banków spółdzielczych ma do czynienia z pewnym wewnętrznym kryzysem zaufania. Brakuje otwartego dialogu, w ramach którego formułowane byłyby wnioski gotowe do przedstawienia jako spójny głos sektora. Być może platformą do tego typu spotkań mogłyby być spotkania regionalne, przy czym powinny być one zorganizowane w sposób bardziej formalny.

Podczas Konferencji rozmawiano również o kosztach współpracy grupowej. Podkreślano że współpraca w ramach Zrzeszeń może być zbyt kosztowna i zbyt skomplikowana zwłaszcza jeśli nie zostaną określone role stron współpracy i wzajemne oczekiwania. Odnosząc się do formy obecnej współpracy wskazano, że często brakuje przełożenia nowych projektów na biznes. Wiele do życzenia pozostawia również tempo wdrażanych zmian.  W konsekwencji powstają banki różnych prędkości. Tymczasem w opinii uczestników panelu w kluczowych sprawach banki powinny działać razem i mieć identyczne projekty i usługi. Wspólny rozwój powinien być priorytetem dla wszystkich. Jedyną receptą jest współdziałanie oraz dzielenie się wiedzą i doświadczeniem wewnątrz grupy. 

Poruszono również wątek wizerunku banków spółdzielczych, które nadal bardzo często kojarzone są z instytucjami obsługującymi jedynie rolników. Podkreślano, że należy wrócić do korzeni i w komunikacji do klienta podkreślać rolę banku spółdzielczego jako lokalnej instytucji finansowej, dla której rozwój obszaru i społeczności wśród której funkcjonuje jest priorytetem.

Podczas podsumowania tej części Konferencji wskazano na trzy aspekty:

• Potrzebny jest powrót do korzeni, ale na bliskość trzeba patrzeć nie z perspektywy lokalnej a z perspektywy całej grupy. 
• Trzeba dopasować się do nowych realiów wprowadzając nowoczesne technologie.
• Ważna jest komunikacja w ramach Zrzeszeń, tu dużą rolę pełnią liderzy.

W ramach trzeciej części Konferencji kontynuowano temat sektorowej współpracy oraz przedstawiono przykłady pozytywnych zmian, najlepszych wzorców i praktyk.

Dr Mariusz Cholewa – Prezes Zarządu BIK podczas wystąpienia omówił przykłady sektorowych rozwiązań wspierających bankowość spółdzielczą. Wśród nich znalazły się m.in.: platforma Antyfraudowa BIK, Alerty BIK oraz sektorowe rozwiązanie Credit Freeze.

Wstępem do wystąpienia było przestawienie trendów jakie BIK zaobserwował w przypadku banków spółdzielczy w ostatnim czasie. Zwrócono uwagę m.in. na:

• Portfel i sprzedaż kredytów dla przedsiębiorców w bankach spółdzielczych wg produktu
• Wysoki rynkowy udział banków spółdzielczych w wartości kredytów udzielonych mikroprzedsiębiorcom oraz ich stabilną jakość;
• Rosnący udział rynkowy banków spółdzielczych w finansowaniu rolnictwa przy nieznacznym pogorszeniu jakości portfela;
• W bankach spółdzielczych w zakresie kredytów dla klientów indywidualnych dominują kredyty mieszkaniowe i gotówkowe;
• Wzrost udziału banków spółdzielczych w sprzedaży kredytów mieszkaniowych i poprawę ich jakości;
• Spadek liczby klientów indywidualnych w bankach spółdzielczych, w szczególności klientów nielojalnych.

Kolejne dwie wypowiedzi należały do przedstawicieli banków zrzeszających. Krzysztof Kokot, Wiceprezes Zarządu Banku BPS S.A. na przykładzie działań Banku Polskiej Spółdzielczości, mówił o tym jak zdobyć nowoczesnego klienta. Wyjaśnił na czym polega koncepcja rozwoju sprzedaży online poprzez nowoczesny portal mojbank.pl. Podczas prezentacji przedstawił m.in. cele jakie Bank chce osiągnąć w związku z rozwojem nowego portalu. Wskazał na cztery elementy:

• otwarcie nowego kanału akwizycji klientów
• odmłodzenie bazy klientów
• usprawnienie procesów sprzedażowych 
• unowocześnienie wizerunku banków

Wiceprezes BPS podkreślił, że wdrożenie projektu rozpoczęło się z początkiem 2020 r. i potrwa dwa lata.  Bank BPS już od samego początku uruchomienia portalu prowadzi szczegółową analizę jego użytkowników. Zaobserwowano m.in. zwiększenie ruchu na stronie ze 150 tys. do 290 tys. użytkowników. Największą grupę stanowią osoby do 34 roku życia, ale co ciekawe dosyć dużą grupę (5%) stanowią osoby po 65 roku życia. Większość z nich korzysta z portalu posługując się urządzeniami mobilnymi. 

Błażej Mika, Wiceprezes Zarządu SGB-Banku S.A. określił z jakich elementów składa się  strategia biznesowa Grupy SGB, wymieniając takie elementy jak:

• dobro grupy (zrzeszeniowość)
• dobro klienta (klientocentryczność)
• cyfrowa moc (digitaliacja)
• efektywność
• pracownicy
• lokalność

Strategia została podzielona na mniejsze elementy, które są sukcesywnie wdrażane. Przykłady projektów wdrożonych w ostatnim czasie to m.in. płatności mobilne, BS API, wsparcie w ramach PFR czy Moje ID. Wiceprezes SGB podkreślił, że zrzeszenie jest na bardzo zaawansowanym etapie realizacji projektu hurtowni danych w chmurze społecznościowej. Jest to przykład działania zmieniającego świadomość zgodnie z trendami globalnymi. Podkreślił, że Zrzeszenie pracuje z partnerami, którzy są liderami w swoich obszarach. To wszystko pokazuje, że można działać wspólnie i wtedy efekty tej pracy są największe. Podczas swojej wypowiedzi Wiceprezes SGB podkreślał, że powodzenie każdego projektu w dużej mierze zależy od zaangażowania ludzi, ale i od odpowiedniej komunikacji – ważne by informacja o zmianach i celach była w DNA każdego pracownika. Istotny jest również styl komunikacji nie tylko pomiędzy pracownikami, ale również komunikacja banku kierowana do klienta. 

Krystyna Majerczyk-Żabówka, Prezes Zarządu KZBS, dokonała podsumowania i przedstawiła wnioski z Konferencji. Podkreśliła że największym wyzwaniem dla sektora jest komunikacja. Ważne by nie tworzyć banków różnych prędkości. Aby tego uniknąć warto dzielić się wiedzą i doświadczeniem wewnątrz sektora. 

Zamykając wydarzenie podkreśliła, że:

• regulacje zewnętrzne nie będą łatwe;
• należy stawiać na młodych ludzi - budować i rozwijać talenty;
• bank powinien być opiekunem klienta od początku do końca by zyskać jego lojalność i zaangażowanie.

Krajowy Związek Banków Spółdzielczych dziękuje za obecność wszystkim uczestnikom Konferencji. Podziękowania za wsparcie Konferencji kierujemy również do Narodowego Banku Polskiego, partnera Konferencji - Biura Informacji Kredytowej oraz patronów medialnych – portal bs.net oraz magazyn „Głos Banków Spółdzielczych”.