Forum Liderów Bankowości Spółdzielczej – wystąpienie Prof. Małgorzaty Iwanicz-Drozdowskiej
"Temat Forum Wyzwania modernizacyjne bankowości spółdzielczej w dobie konsolidującego się rynku usług finansowych jest strategiczny z perspektywy przyszłości sektora bankowości spółdzielczej.
Środowiska lokalne bez wątpliwości potrzebują nowoczesnych, sprawnie zarządzanych instytucji finansowych, którymi mogą (i powinny) być banki spółdzielcze. Rozpoczęty, wraz z utworzeniem systemów ochrony instytucjonalnej (IPS), proces reorganizacji sektora, mimo że już istotnie zaawansowany, nie został jeszcze zakończony i powinien podlegać modyfikacjom na podstawie dotychczasowych doświadczeń. Modyfikacje te powinny dotyczyć m.in. wprowadzenia jednolitych zasad klasyfikacji należności we wszystkich bankach będących uczestnikami systemu, przeprowadzania pełnych audytów u uczestników systemu w maksymalnym okresie trzech lat, uwzględnienia wpływu sytuacji banków spółdzielczych spoza systemów ochrony na uczestników systemu i wprowadzenia rozwiązań pozwalających na wsparcie procesów łączeniowych w tych przypadkach, gdy uczestnik systemu ochrony łączy się z bankiem spoza systemu. Banki tworzące systemy ochrony mają niepowtarzalną okazję do stworzenia silnych i bezpiecznych grup bankowych, które wspierane są wewnętrznie. To czy efektywnie tę szansę wykorzystają, zależy głównie od Państwa.
Wypieranie z rynku rozwijających się wolniej banków przez silne podmioty jest sytuacją naturalną z perspektywy rosnącej konkurencji. Zjawisko to dotyczy nie tylko banków spółdzielczych, ale także banków komercyjnych, których liczba systematycznie spada. Małe banki spółdzielcze działające pojedynczo, nawet w ramach zrzeszeń, nie będą w stanie w przyszłości zapewnić pełnej palety usług, a rosnące koszty działania mogą spowodować wystąpienie problemów, z którymi same sobie nie poradzą. Z tego powodu sektor banków spółdzielczych już dziś powinien zadbać o stworzenie silnych podmiotów, tak aby przynajmniej utrzymać swoją pozycję rynkową w naszym kraju.
Dotychczasowe doświadczenia potwierdzają, że dysponowanie przez systemy ochrony instytucjonalnej odpowiednimi narzędziami i środkami pomocowymi jest bardzo istotne, szczególnie w sytuacji materializującego się ryzyka. Wydarzenia tego roku w sektorze banków spółdzielczych wskazują, że sektor nie jest wolny od problemów. Biorąc pod uwagę ocenę BION sektora można stwierdzić, że jego ogólna sytuacja jest zadowalająca, niemniej nadzór identyfikuje banki, również wśród uczestników IPS, które wymagają szybkich i zdecydowanych działań naprawczych. Na dziś funkcjonowanie systemów ochrony, co do zasady, nie budzi zastrzeżeń, niemniej istotne z punktu widzenia nadzoru wydaje się wypracowanie przez spółdzielnie narzędzi umożliwiających szybsze i bardziej efektywne egzekwowanie wspólnie podjętych decyzji. Istnienie systemów ochrony, jak i możliwie szerokie uczestnictwo w ich strukturach poszczególnych banków spółdzielczych, samo w sobie nie może stanowić celu reorganizacji sektora. Zmiana organizacji sektora, w oparciu o utworzone IPS-y, powinna prowadzić przede wszystkim do redukcji ryzyka, a odpowiedzialność w tym zakresie leży nie tylko po stronie jednostek zarządzających systemami, lecz po stronie wszystkich uczestników tych struktur. Podkreślić należy, że integracja nie powinna mieć jedynie wymiaru organizacyjnego. Wdrożenie nowych rozwiązań instytucjonalnych stanowi wstęp do dalszego zacieśniania współpracy pomiędzy uczestnikami, która poza wzajemną kontrolą, powinna również przełożyć się na wspólne korzystanie z usług, ujednolicenie produktów oraz przyjmowanie wspólnych rozwiązań technologicznych, regulacyjnych i marketingowych.
Najistotniejszym, z punktu widzenia prowadzonej działalności, ryzykiem w bankach spółdzielczych pozostają ryzyko kredytowe oraz ryzyko koncentracji kredytowej. Koszty materializacji wspomnianego ryzyka w istotnym stopniu wpływają na rentowność sektora. Wynik finansowy netto banków spółdzielczych według stanu na koniec czerwca br. w stosunku do czerwca ubiegłego roku obniżył się o 5%. Według stanu na koniec pierwszego półrocza 7 banków spółdzielczych poniosło stratę netto, z czego 6 z tych banków było członkami IPS. Sytuacja jednego z tych banków została rozwiązana w ramach systemu ochrony – Komisja zaakceptowała połączenie z silniejszym kapitałowo bankiem spółdzielczym wyłonionym spośród uczestników IPS. Niemniej, w ocenie nadzoru, mając na uwadze niską rentowność znacznej grupy banków spółdzielczych (21 banków spółdzielczych według stanu na 30.06.2019 r. osiągnęło wynik finansowy poniżej 100 tys. zł), istnieje przestrzeń do dalszych łączeń. Decyzje w tym zakresie powinny być jednak podejmowane wcześniej, nie w momencie wystąpienia strat oraz obniżenia kapitału własnego. Pragnę podkreślić, że najkorzystniejszym rozwiązaniem byłoby, aby procesy łączeniowe stanowiły wynik wewnętrznej analizy banków, ich organów statutowych i właścicieli. Ingerencja IPS, a w skrajnych przypadkach nadzoru, stanowią rozwiązania, które powinny być traktowane jako ostateczność. Konsolidacja sektora powinna stanowić odpowiedź na rosnące wymagania stawiane wszystkim bankom, w szczególności w zakresie ekonomicznym, technologicznym, jak i regulacyjnym.
Postępujący rozwój nowoczesnych technologii oraz związane z nim oczekiwania klientów odnośnie do udostępniania przez banki coraz nowszych i bardziej zaawansowanych technologicznie rozwiązań powinien stanowić silną motywację do działań łączeniowych.
Mając na uwadze obecny stopień integracji sektora, poszczególne banki powinny posiadać długofalowy plan inwestycji w obszar IT, przygotowany w oparciu o identyfikowane zagrożenia, ale także bieżące potrzeby. Plan te powinien być systematycznie realizowany, ale i modyfikowany w oparciu o zmieniające się otoczenie prawne i regulacyjne. W przyszłości konieczne będzie także uwzględnienie nowych zagrożeń, co do których istnienia nie mamy dziś wiedzy. Ustrukturyzowanie działań oraz odpowiednie planowanie, w każdym obszarze, nie tylko IT, pozwala na ograniczenie kosztów i usprawnienie procesów.
Nieodłącznym tematem związanym z rozwojem systemów i rozwiązań teleinformatycznych jest kwestia cyberbezpieczeństwa, która w dobie coraz większego powiązania aktywności biznesowej banków ze światem wirtualnym (nowoczesnych technologii), jest kluczowa z perspektywy możliwości realizacji strategii biznesowej. Banki, jako instytucje, które gromadzą duże ilości danych o swoich klientach stanowią potencjalny cel ataków cyberprzestępców. W związku z tym, poza inwestycjami w infrastrukturę IT, konieczne są również inwestycje w kapitał ludzki, ale nie tylko w kadrę wchodzącą w skład zespołów IT bezpośrednio odpowiedzialnych za bezpieczeństwo systemów, ale również pozostałych pracowników banku poprzez wzrost świadomości i kreowanie odpowiedniej kultury w ramach organizacji. Niezbędne jest także edukowanie klientów, aby posiadali odpowiednią wiedzę i umiejętności, jak w bezpieczny sposób korzystać z dostępnych rozwiązań.
W obszarze cyberbezpieczeństwa nie ma miejsca na kompromisy i ustępstwa, ponieważ w dużej mierze wpływa ono na reputację banku, która przekłada się na inne obszary ryzyka. Aby nie utracić zaufania klientów konieczne jest odpowiednie wykorzystanie gromadzonych danych finansowych przy jednoczesnej ich ochronie oraz zapewnienie bezpieczeństwa w komunikacji pomiędzy bankiem a klientem.
Optymalnym rozwiązaniem byłoby możliwie duże zaangażowanie banków zrzeszających i jednostek zarządzających systemami ochrony w proces systematycznego podnoszenia cyfryzacji sektora bankowości spółdzielczej. Warto, aby współpraca w zakresie rozwiązań teleinformatycznych, a także cyberbezpieczeństwa miała wymiar międzyzrzeszeniowy. W tym kontekście, analizy wymaga możliwość stworzenia jednego, wspólnego dla obu zrzeszeń rozwiązania informatycznego. Współpraca w zakresie szeroko rozumianej cyfryzacji przyniesie korzyści wszystkim zainteresowanym. Wspólne inwestycje pozwoliłyby przede wszystkim na obniżenie kosztów, ale jednocześnie na poprawę efektywności działania poprzez uwolnienie zasobów kadrowych i finansowych. Stworzyłyby także możliwość oferowania nowych produktów i rozwiązań przyjaznych klientom.
Bez względu na przyjęte rozwiązanie organizacyjne digitalizacja nie powinna być traktowana jako alternatywa dla tradycyjnej bankowości relacyjnej, ale jako rozwiązanie komplementarne pozwalające nie tylko na utrzymanie dotychczasowych klientów, ale także pozyskanie nowych, szczególnie tych reprezentujących młodszą generację. W czasach powszechnego dostępu do Internetu oraz środków masowego przekazu, w tym również mediów społecznościowych, właśnie te kanały stanowią główne źródło informacji o nowych produktach finansowych oraz rozwiązaniach ułatwiających kontakt z bankiem. Dlatego banki spółdzielcze, jako lokalne centra finansowe, stanowiące często bank pierwszego wyboru, powinny mieć możliwość przedstawienia klientom nowych usług, a także w miarę konieczności móc zaoferować odpowiednie produkty.
W kolejnych latach należy spodziewać się dalszych wyzwań warunkujących możliwość osiągnięcia odpowiedniej pozycji przez banki spółdzielcze na rynku. Ich wczesna identyfikacja i odpowiednie podejście do nich powinny przyczynić się do wzmocnienia pozycji konkurencyjnej banków spółdzielczych oraz wzrostu bezpieczeństwa prowadzonej działalności. Należy jednak podkreślić, że najpierw konieczne jest sprostanie zidentyfikowanym już wyzwaniom, aby móc przygotować się na kolejne.
Przykłady państw zachodnich, w których udział sektora spółdzielczego w sektorze bankowym osiąga dwucyfrowe wartości wskazują, że zainteresowanie tą formą prowadzenia działalności bankowej jest duże, a polski sektor spółdzielczy ma potencjał wzrostu. Jednak należy pamiętać, że wzrost skali prowadzonej działalności powinien mieć solidną podbudowę ekonomiczną.
Jestem przekonana, że wymiana poglądów podczas Forum Liderów Bankowości Spółdzielczej pozwoli sformułować odpowiednie wnioski i wyznaczyć kierunki dalszych prac zmierzających do poprawy funkcjonowania poszczególnych banków, jak i sektora.
Życzę Państwu owocnych obrad!"
Źródło: UKNF
